شروع دیرهنگام دیپلماسی

محمد هدایتی بدترین روزها برای برجام، شاید نه خروج آمریکا که یک سال گذشته بود، یعنی از زمان روی کار آمدن. ترامپ در کمپین انتخاباتی‌اش شمشیر را برای برجام از رو بست و می‌گفت که دولت آمریکا قرارداد بدی را امضا کرده است. از نظر او دولت اوباما قدرت آمریکا در سطح بین‌المللی را تحلیل برده است. این رویکرد باعث شد در یک سال گذشته برجام در وضعیتی معلق بماند. ما در ایران نمی‌دانستیم که حرف‌های ترامپ تا چه حد جدی است و تا چه حد مصرف تبلیغاتی دارد. شاید امیدوار بودیم که مصالح عملگرایانه سیاست باعث شود از حرف‌هایش برگردد‌ که دریابد این قرارداد، حاصل چندسال چانه‌زنی بوده است و به نفع هر دو طرف. از یک طرف نمی‌خواستیم ضعیف جلوه کنیم، ترس‌مان را نمی‌خواستیم نشان دهیم. این بود که واکنش خوبی بروز ندادیم، در انتظارمان برای تصمیم‌گیری ترامپ، انتظاری که کمی آمیخته با ترس هم بود، زبان دیپلماسی و چانه‌زنی را تعطیل کردیم‌ و به جایش مشتی در ظاهر آهنین از پرده بیرون افکندیم. که مثلا نشان دهیم نمی‌ترسیم. در حالی که باید احتیاط بیشتری نشان می‌دادیم. دستگاه دیپماسی ما در سال گذشته، سال ظهور ترامپ، ضعیف‌ترین عملکرد را داشت، هیچ نشانه‌ای از فعالیتی جدی و ثمربخش نداشت، شاید هم تصمیم‌گیری در سطح کلان‌تر مانع از فعالیتش بود. هرچه بود دستگاه دیپلماسی ما باید رایزنی و چانه‌زنی‌ و خودش را برای چنین موقعیتی آماده می‌کرد. حالا پس از خروج آمریکا از برجام، دوباره ظریف مطرح شده است. این روزها وی دائم در سفر است تا گرهی از کار بگشاید، تا امیدها برای حفظ برجام را زنده نگه دارد، تا شاید تضمینی بگیرد از دیگر قدرت‌ها که پشت ایران را خالی نمی‌کنند. اینکه تا چه حد در این کار موفق می‌شود شاید به اراده آمریکا برای خنثی‌سازی کلیت برجام بستگی داشته باشد و منافعی که کشورهای اروپایی و شرقی از تداوم این پیمان دارند. نکته اما این است که ما یک سال، جز سر دادن شعار و رجزخوانی‌های گاه به گاهی برای ترامپ، عملا هیچ کار خاصی نکردیم.
hedayati.mohammad@yahoo.com